Đại sứ kể về tầm nhìn của ông McCain trong quan hệ Việt - Mỹ

Tổng thống Mỹ Joe Biden cùng đoàn tháp tùng chiều nay tới đặt hoa tại phù điêu cố thượng nghị sĩ John McCain hồ Trúc Bạch, quận Ba Đình, trước khi ông lên chuyên cơ, kết thúc chuyến thăm cấp nhà nước tới Việt Nam. Trong chuyến thăm của ông Biden, Việt Nam và Mỹ đã nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện.

Đại sứ Hà Huy Thông, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội, cho biết khi còn sống, ông McCain đã nhiều lần phát biểu lạc quan về triển vọng quan hệ Việt - Mỹ ngay từ thời điểm hai "cựu thù" chưa bình thường hóa quan hệ.

"Mỹ và Việt Nam bình thường hóa quan hệ để cho thế giới thấy rằng nếu hai bên làm được như vậy, bất kỳ hai nước nào từng có chiến tranh đều có thể bình thường hóa quan hệ", đại sứ Hà Huy Thông dẫn lại câu nói của cố thượng nghị sĩ John McCain.

Theo ông Thông, câu nói này thể hiện tầm nhìn chiến lược toàn cầu của ông McCain. "Nó không chỉ có giá trị trong những năm trước khi Việt Nam và Mỹ bắt đầu từng bước bình thường hóa quan hệ, mà vẫn còn nguyên giá trị đến hôm nay, khi thế giới chứng kiến những xung đột", đại sứ nói với VnExpress.

John McCain lần đầu tiên đến Việt Nam với tư cách là một phi công hải quân Mỹ tham gia chiến dịch ném bom miền Bắc. Máy bay của đại úy McCain bị bắn rơi ở Hà Nội vào ngày 26/10/1967. Ông nhảy dù xuống hồ Trúc Bạch, bị bắt làm tù binh và bị giam ở Hỏa Lò trong hơn 5 năm, trước khi được trao trả về nước sau Hiệp định Paris năm 1973.

McCain sau đó bắt đầu sự nghiệp chính trị và trở thành thượng nghị sĩ. Ông đã nỗ lực hết mình để cải thiện quan hệ Việt - Mỹ, cùng với thượng nghị sĩ John Kerry trở thành những người tiên phong trong giải tỏa sự nghi kỵ giữa Việt Nam và Mỹ sau chiến tranh.

Đại sứ Thông cho rằng câu nói của cố thượng nghị sĩ Mỹ vào những năm 1990 "có lẽ chính là một trong những động lực trong thúc đẩy bình thường hóa quan hệ hai nước và mang ý nghĩa thông điệp xuyên thế kỷ".

Ngày 3/2/1994, Tổng thống Bill Clinton đã mời ông McCain cùng ông Kerry tham dự lễ tuyên bố bỏ cấm vận và thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam ở cấp cơ quan liên lạc, sau là đại sứ quán.

Trong cuộc họp báo với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng để công bố việc Việt Nam và Mỹ quyết định nâng quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện ngày 10/9, Tổng thống Joe Biden đã ca ngợi ông McCain và ông Kerry vì những đóng góp cho quan hệ hai nước.

Theo ông Biden, tất cả những gì đạt được trong quan hệ song phương những năm qua "không phải ngẫu nhiên hay tất yếu" mà đòi hỏi nỗ lực của nhiều người, trong đó có ông Kerry, người đang là Đặc phái viên của Tổng thống về Biến đổi khí hậu.

"Chúng ta cũng đạt được điều này nhờ một người bạn nữa, người không còn có mặt trên đời với chúng ta, đó là cố thượng nghị sĩ John McCain. Họ cũng như tôi và nhiều người khác nhìn được nhiều lợi ích chúng ta thu được khi vượt qua quá khứ đau thương. Đây là lý do tôi quyết định tranh cử thượng nghị sĩ năm 1972 vì tôi muốn kết thúc cuộc chiến tranh ở Việt Nam", ông Biden nói.

Đại sứ Thông, người từng nhiều lần tháp tùng cố thượng nghị sĩ thăm phù điêu bên hồ Trúc Bạch, kể rằng ông McCain từng nói đùa rằng "cả đời tôi đã cống hiến cho tổ quốc của mình, nhưng chưa từng được dựng tượng ở Mỹ". Ông giải thích rằng luật Mỹ quy định không nghị sĩ nào được vận động công quỹ vì lợi ích cá nhân.

"Tôi cảm ơn thủ đô Hà Nội đã xây bức phù điêu này trên con đường chạy giữa Hồ Tây và hồ Trúc Bạch. Tôi muốn nhờ chính quyền Hà Nội giúp tôi chăm sóc nó vì đây có thể là điểm đến thú vị cho khách du lịch, cũng như những người bạn Mỹ và Việt Nam của tôi khi tới Hà Nội", ông McCain nói.

Ông McCain đã nhiều lần quay trở lại Việt Nam và tới thăm phù điêu ghi dấu ấn sự kiện mình bị quân và dân Việt Nam bắn rơi. Ông qua đời ngày 25/8/2018, sau hơn một năm chống chọi bệnh ung thư não.

Thanh Tâm