Sáng 7-9, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội tiếp tục phiên họp toàn thể thứ 10, thẩm tra dự án Luật Tổ chức TAND (sửa đổi).
Trình bày tờ trình, Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Tiến cho hay dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (TAND) sửa đổi gồm 151 điều, được bố cục thành 9 chương; trong đó, bổ sung 51 điều mới, sửa đổi 93 điều, giữ nguyên 7 điều. So với Luật Tổ chức TAND năm 2014, dự thảo này giảm 2 chương, tăng thêm 54 điều.
Một điểm mới trong dự thảo luật này so với hiện hành là việc bổ sung quy định trong hệ thống tòa án có các TAND sơ thẩm chuyên biệt để xét xử một số loại án đặc thù, thể chế hóa chủ trương được nêu tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng là “xây dựng tòa án chuyên nghiệp”. Việc thành lập các tòa án sơ thẩm chuyên biệt sẽ do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định trên cơ sở đề nghị của Chánh án TAND Tối cao, tùy thuộc vào tình hình thực tế.
Đáng chú ý, dự thảo bổ sung nhiều quy định để hoàn thiện tổ chức bộ máy của tòa án. Như thành lập “TAND phúc thẩm” thay cho “TAND cấp tỉnh”; “TAND sơ thẩm” thay cho “TAND cấp huyện”. Quy định trên nhằm thể chế hóa nhiệm vụ “bảo đảm tính độc lập của tòa án theo thẩm quyền xét xử” được đề ra tại Nghị quyết số 27-NQ/TW. Thay đổi nêu trên không ảnh hưởng đến hoạt động và quan hệ phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng cùng cấp, nhưng sẽ góp phần thực hiện nguyên tắc độc lập xét xử và khẳng định địa vị pháp lý của tòa án trong Nhà nước pháp quyền XHCN.
Các thành viên Ủy ban Tư pháp của Quốc hội dự họp
Tại văn bản của Chính phủ tham gia ý kiến đối với dự thảo, Chính phủ nhất trí với chủ trương quan trọng này. Thừa ủy quyền của Thủ tướng ký văn bản, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long lưu ý thêm, mặc dù dự thảo Luật đổi tên TAND tỉnh, thành phố thuộc Trung ương thành TAND phúc thẩm; TAND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh thành TAND sơ thẩm, nhưng các TAND sơ thẩm, TAND phúc thẩm được tổ chức như dự thảo vẫn sắp xếp theo đơn vị hành chính và không làm giảm số lượng các tòa án, chưa thể hiện đặc thù của mô hình tổ chức tòa án theo thẩm quyền xét xử. Đồng thời, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các tòa án này cũng không thay đổi mà vẫn giữ nguyên như quy định hiện hành.
“Thay đổi này của dự thảo Luật mới chỉ dừng lại ở việc thay đổi về tên gọi của các TAND mà chưa có sự thay đổi nào về tổ chức, chức năng, nhiệm vụ của hệ thống tòa án để đáp ứng với chủ trương của Đảng được nêu tại Nghị quyết số 27-NQ/TW”, văn bản góp ý của Chính phủ nêu rõ.
Bên cạnh đó, theo Chính phủ, cùng với việc thay đổi về tên gọi của hệ thống TAND thì cần sửa đổi, bổ sung các đạo luật liên quan trong lĩnh vực tư pháp và dự trù, bố trí nguồn lực để thực hiện.
Trong khi đó, văn bản góp ý gửi TAND Tối cao của Văn phòng Chủ tịch nước cho rằng chủ trương đổi tên này còn nhiều vấn đề có ý kiến khác nhau. Cụ thể, trong khi thẩm quyền về địa hạt tư pháp, thẩm quyền về giải quyết vụ án, vụ việc về cơ bản vẫn giữ nguyên (trừ việc điều chỉnh thẩm quyền cho tòa án sơ thẩm chuyên biệt), việc đổi tên tòa án không giải quyết được triệt để đảm bảo tính độc lập của tòa án.
Đặc biệt, việc đổi tên TAND cấp tỉnh thành TAND phúc thẩm, TAND cấp huyện thành TAND sơ thẩm trong khi TAND cấp tỉnh vẫn còn thẩm quyền giải quyết, xét xử sơ thẩm là không phù hợp. Hơn nữa, trên thực tế, rất nhiều đơn vị có tên tỉnh và tên thành phố trực thuộc tỉnh trùng nhau, việc đổi tên mang tính cơ học sẽ dẫn đến sự bất cập trong nhận thức của người dân về phạm vi thẩm quyền sơ thẩm, phúc thẩm theo địa hạt tư pháp của tòa án; từ đó dẫn đến khó khăn cho người dân khi có nhu cầu tiếp cận tòa án trong thực tiễn.
ANH PHƯƠNG