Thạc sĩ, bác sĩ Trần Duy Hưng, khoa Hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết ngủ ngáy là âm thanh phát ra do các mô mềm ở vòm họng rung lên khi hít thở lúc ngủ. Âm thanh lớn làm ảnh hưởng đến người xung quanh.
Tình trạng này có thể gặp ở bất kỳ ai. Ngoài yếu tố tuổi tác, thói quen sử dụng rượu bia và thuốc an thần, mắc bệnh lý nghẹt mũi mạn tính hoặc tắc nghẽn; cấu trúc hàm nhỏ hoặc lẹm về phía sau là nguyên nhân.
Theo bác sĩ Hưng, cha mẹ ngủ ngáy có nguy cơ sinh con ngáy cao hơn so với phụ huynh không gặp tình trạng này. Những yếu tố di truyền như béo phì; bất thường giải phẫu vùng mũi họng như amidan lớn, lệch vách ngăn mũi, lưỡi to, vòm khẩu cái mềm mở rộng, hẹp hầu bên... là nguyên nhân. Người có tiền sử gia đình bị ngưng thở khi ngủ cũng dễ ngáy.
Hội chứng này được chia làm ba dạng chính gồm ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA), ngưng thở khi ngủ trung ương (CSA) và ngưng thở khi ngủ hỗn hợp.
Trong đó, CSA xảy ra khi tín hiệu truyền từ não đến hệ hô hấp bị gián đoạn, ảnh hưởng đến cách não kiểm soát đường thở và cơ ngực trong khi ngủ. Theo Very Well Health, hội chứng giảm thông khí trung ương bẩm sinh (CCHS) - một dạng ngủ ngáy do CSA hiếm gặp - có tính chất di truyền, liên quan đến đột biến gene PHOX2.
Ngủ ngáy do OSA liên quan đến di truyền theo nhiều cách. Người mắc các bệnh như huyết áp cao, suy tim, rối loạn nhịp tim... có nguy cơ ngáy ngủ do OSA. Ngoài ra, một số loại gene di truyền cũng được chứng minh liên quan đến tình trạng này, chẳng hạn angiopoietin-2 (ANGPT2), phân nhóm thụ thể Prostaglandin E2 EP3 (PTGER3), thụ thể axit lysophosphatidic 1 (LPAR1), thụ thể G-protein (GPR83), β-giamin 1 (ARRB1)...
Ngủ ngáy có nhiều nguyên nhân, làm giảm chất lượng cuộc sống. Ảnh: Freepik
Theo bác sĩ Hưng, ngủ ngáy do OSA là tình trạng nguy hiểm. Đường hô hấp trên bị tắc nghẽn nhiều lần trong khi ngủ, làm giảm hoặc ngừng hoàn toàn luồng không khí đi vào phổi, gây giảm bão hòa oxy máu. Điều này khiến người bệnh thường xuyên mệt mỏi sau khi ngủ dậy, đau đầu, mất tập trung, giảm trí nhớ, buồn ngủ ban ngày, giảm khả năng tình dục. OSA còn làm tăng nguy cơ cao trầm cảm, gặp tai nạn khi lái xe hoặc làm việc, mắc các bệnh tim mạch, rối loạn chuyển hóa, ung thư, đột tử trong đêm.
Thông thường, người bệnh bị ngưng thở hoặc giảm thở kéo dài trên 10 giây, sau đó bị kích thích tỉnh giấc với cảm giác ngạt thở, thở gấp. Tiếng ngáy càng to, mức độ hẹp đường thở càng lớn. Tuy nhiên, hầu hết trường hợp mắc bệnh không tự nhận biết được cho đến khi người ngủ cạnh nhận ra tiếng thở hoặc tiếng ngáy bất thường.
Bác sĩ Hưng lưu ý nếu chỉ dựa vào tiếng ngáy không thể nhận biết có phải do hội chứng ngưng thở khi ngủ hay không. Một số vấn đề vùng mũi, họng như viêm mũi xoang, phì đại amidan... gây hẹp khẩu kính đường thở cũng dẫn đến ngưng thở khi ngủ. Vì vậy, người bệnh cần đến cơ sở y tế khám. Bác sĩ sẽ đo đa ký giấc ngủ hay đa ký hô hấp, nội soi tai mũi họng chẩn đoán nguyên nhân.
Ngưng thở khi ngủ có thể điều trị hiệu quả bằng máy thở áp lực dương CPAP. Theo bác sĩ Hưng, tại khoa Hô hấp, bệnh viện Tâm Anh, nhiều người ngưng thở khi ngủ mức độ nặng, ngủ ngáy nhiều năm được chữa trị thành công bằng phương pháp này.
Trịnh Mai