Trong tiếng Anh, người ta quy ước nước hoa là để “mặc” (wear), không đơn thuần là “xịt” (spray). Như đã chia sẻ ở bài viết kì trước, ở Pháp, các quảng cáo nước hoa thường xuyên “thiếu vải” hoặc mình trần là bởi người Pháp coi nước hoa là một loại trang phục, khi đã “mặc” nước hoa rồi thì khỏi cần thêm quần áo.
Địa hạt thời trang chứng kiến phong cách thiết kế avant – garde. Tiếng Anh là advanced – guard, là những tác phẩm thời trang không đơn thuần chỉ thỏa mãn sở thích chưng diện để nhận những lời khen cơ bản, Đẩy đưa thời trang lên hàng nghệ thuật độc đáo, avant – garde là những tác phẩm của tương lai, (tưởng như) phá vỡ mọi quy chuẩn, thách thức khả năng thẩm thấu của số đông.
Nước hoa đề cao tính trải nghiệm – thử nghiệm – sáng tạo. Bên cạnh những mùi hương ngửi cho thơm, ngửi lấy thơm, tất nhiên, người nghệ sĩ không ngại để sự sáng tạo của mình bay cao bay xa, kiến tạo nên những mùi hương avant – garde. Tương đồng với thời trang, những mùi hương avant – garde đa dạng, kì thú, bất ngờ, thậm chí gây shock. Những nhà thiết kế quần áo không ngại áp dụng nhiều loại vật chất vào những bộ quần áo – phụ kiện thời trang avant – garde của mình, nước hoa avant – garde cũng vậy. Ở bài viết này, chúng ta sẽ thấy những nghệ sĩ điều hương “điên rồ” level max ra sao khi tái hiện nhiều loại mùi “thơm không theo số đông” của cuộc sống nhằm gây tạo bất ngờ và ám ảnh cho người yêu hương.
Avant – garde của Lady Gaga
Lady Gaga trước thời kì lãng mạn thanh lịch jazzy cùng nghệ sĩ tiền bối Tony Benette như hiện tại từng rất ưa phong cách thời trang avant – garde. Thời điểm hoàng kim của nữ nghệ sĩ đa tài này, năm 2011, người hâm mộ toàn cầu đã từng “sốc toàn tập” khi biết Lady Gaga úp mở ra mắt lọ nước hoa có mùi…máu và tinh trùng, mục đích đem lại cho người dùng cảm giác máu thịt rất Lady Gaga, tiếp giáp và kích thích bản năng trong mỗi người.
Rõ ràng, Lady Gaga rất biết cách “tạo hype”. Thực tế, lọ nước hoa máu – tinh trùng của cô có tên là Fame – Danh Tiếng, ra đời năm 2012, ngửi…lại rất dễ mến, rất hiền hòa dịu ngọt với mật ong “ngâm” cùng quả mơ chín thoảng chút hoa trắng, chứ không có mùi tanh lạ của hai loại vật chất “phức tạp” kia.
Thực tế, Lady Gaga lấy ý tưởng tạo sóng cho Fame từ đâu? Và thực sự có mùi hương của máu và tinh trùng?
Avant – garde của Comme Des Garcons
Từ Nhật, vươn mình đến kinh đô thời trang Paris rồi tỏa sáng nhờ ngôn ngữ thiết kế avant – garde anti thời trang được cả thế giới trầm trồ và sưu tầm, Comme Des Garcons (CDG) quyết định phát triển thế giới thơm mang đúng tinh thần thời trang của nhà mẫu.
Năm 1994, chủ nhân của CDG, bà Rei Kawakubo quyết định thực hiện mùi hương đầu tiên mang tên Comme Des Garcons PARFUMS. Ngay khi ra đời, mùi hương CDG ngay lập tức gây chấn động.
“Tại sao không?” là câu slogan quen thuộc và nổi tiếng của Rei trong công việc, ám chỉ sự dị ứng với những gì lối mòn, nhàm chán, an phận. Thời điểm đó, mọi lọ nước hoa đều “đứng”, lọ nước hoa của CDG chỉ biết “nằm”. Mọi lọ nước hoa của các nhà mẫu ở thập niên 90 của thế kỉ trước thường có những cái tên đẹp, gợi mở, khiêu khích, nước hoa CDG có cái tên tối giản không màu mè. “Hòn sỏi” CDG nằm im lìm, là sự giao thoa thiết kế tối giản mang nặng tính thiền – zen châu Á, nhờ phông chữ phá cách in trên thân lọ mà tính hiện đại phương tây khéo léo được tỏ bày. Khi ngửi Hòn sỏi, chúng ta “thấy” được nguồn năng lượng hừng hực đang được khứu giác ừng ực “nuốt” lấy. Mùi hương là sự tổng hòa và thăng hoa của các nốt hương gia vị giàu nhiệt năng như quế, bạch đậu khấu, thảo quả kết hợp cùng các nốt hoa – gỗ gồm hồng, phong lữ, tuyết tùng, nhựa hương…gợi cảm giác xăng xe, rất lạ lẫm và thú vị.
Từ thời điểm 1994 cho đến 2022, Comme Des Garcons hăng say sáng tạo cho mình hơn 100 tác phẩm thơm avant – garde mô phỏng lại nhiều mùi hương “thơm không tưởng” của cuộc sống như Tar mùi nhựa đường; Soda mùi…thức uống soda; Odeur 53 là tuyển tập 53 mùi cuộc sống công nghiệp gồm mùi máy in, máy photocopy, máy đánh chữ, pin…; Marceille mùi xà phòng “chuẩn” Pháp… Comme Des Garcons cũng thực hiện nhiều mùi hương liên kết cùng các thương hiệu và người nổi tiếng như tạp chí Monocle, tạp chí Vogue, nhãn hiệu thời trang H&M, KAWS, Pharell Williams, nhà thiết kế Stephen Jones…Kể từ sau sự ra đời của Hòn sỏi Comme Des Garcons PARFUMS thủa nào, chúng ta dần thấy thêm nhiều lọ nước hoa chỉ thích nằm đến từ BLVGari, Issey Miyake, Map Of The Heart…
Avant – garde của Salvador Dali
Thực ra, không phải đợi đến sự xuất hiện của thế giới thơm CDG và sau đó là “cú sốc” Secretion Magnifique thì chúng ta mới để ý đến sự nhen nhóm và hiện diện của chủ nghĩa avant – garde trong nước hoa. Người yêu hương chứng kiến những lọ nước hoa có hình thù đáng yêu, ngộ nghĩnh mang hình thái thân thể con người qua bộ đôi Le Male và Classique của Jean Paul Gaultier ra đời lần lượt năm 1993 và 1995; hay mới đây nhất là Eilish của nghệ sĩ Billie Eilish. Thực tế, nếu so với những lọ nước hoa mang hình thù “siêu tưởng” của nhà hương “tiền bối” Salvador Dali, những lọ nước hoa đương đại kia vẫn còn rất hiền lành và nề nếp.
Salvador Dali là nghệ sĩ người Tây Ban Nha, ông được công nhận là một trong những họa sĩ thuộc trường phái siêu thực có tầm ảnh hưởng nhất thế kỉ 20. Sinh thời, Salvador Dali là một người bùng nổ khả năng tưởng tượng, thường có những hành vi bất thường và bị ám ảnh sâu sắc bởi hai yếu tố không gian – thời gian. Về hành vi hít ngửi, Salvador Dali nhận định “trong năm giác quan, chắc chắn một điều là khứu giác có khả năng truyền tải mạnh mẽ và bền lâu hơn cả.”
Năm 1983, Salvador Dali cùng vợ mình bắt đầu thực hiện mùi hương thông qua thế giới “không tưởng” của người nghệ sĩ. Xuyên suốt những năm 80 hoàng kim của thế kỉ trước, nhiều mùi hương Salvador Dali được yêu thích và nổi tiếng, được sưu tầm bởi nhiều người yêu hương dị biệt. Các họa tiết mang đậm dấu ấn của ông như môi và mũi đặc biệt được trọng dụng trong quá trình thiết kế lọ và hộp nước hoa. Có thể nhận định, thương hiệu Salvador Dali ngay từ vài chục năm về trước đã có những thiết kế kiểu dáng chai lọ mang vẻ đẹp ấn tượng và kì quặc vượt thời gian. Những mùi hương Salvador Dali tạo được nhiều tiếng vang phải kể đến như Dali Parfum bùng nổ nốt hương hoa nhài, Le Roy Soleil giàu note hương trái chín quyến rũ theo lối khác lạ, Laguna tươi mát một cách mới mẻ và dị biệt…
Avant – garde của Iso E Super
Rốt cuộc, hạt giống avant – garde trong thế giới mùi hương đương đại định hình từ lúc nào? Chúng ta coi mùi hương là sự kết tinh và hòa hợp của vô vàn những nốt hương thuần tự nhiên. Điều đó không hẳn sai, chỉ là chưa đủ. Mùi hương “cổ kính” ngang sự hình thành và phát triển của loài người. Mùi hương là sự tổng hòa của truyền thống và tương lai, của thủ công và máy móc, của tự nhiên và nhân tạo. Tương tự như tinh thần avant – garde, là sự hòa hợp nhuần nhuyễn và chắc tay của kiến thức với phá cách.
Năm 1973, tại phòng thí nghiệm của công ty hương liệu quốc tế IFF (International Flavors & Fragances), phân tử thơm nhân tạo Iso E Super ra đời. Iso E Super có mùi hương cân bằng giữa mùi bột gỗ mềm mại và xạ hương trong trẻo tạo nên hiệu ứng thơm lạ mà quen, thanh thoát, thanh sạch, da dẻ, nhẹ tênh. Cơ chế "nhận dạng" của Iso E Super khá dễ hiểu, kề cận sát bên da, tự nhiên như hơi thở, và chỉ khi đứng thật gần, người ta mới có thể nhận ra sự hiện diện của Iso E Super. Vì chất thơm này ngửi quá trong trẻo và tự nhiên, nên nhiều người ngửi Iso E Super thấy “hụt” vì (tưởng như) không thấy mùi hương đâu cả. Thực chất, Iso E Super có khả năng bung tỏa bao tỏa và gây tò mò, dẫn dắt cao độ.
Chẳng phải, đỉnh cao của phức tạp chính là tối giản, và hiểu được sự tối giản chính là nắm rõ trái tim của Avant – Garde hay sao?
Iso E Super thơm như một bóng ma. Bạn không thể thấy, không thể nắm bắt, không thể kiểm soát. Nốt hương này trong veo tựa không khí, hòa vào không khí, biến bầu không khí chúng ta hít thở trở nên thơm quen mà lạ, lạ và kích thích, hoàn toàn tự nhiên tự nguyện không ai phát hiện ra.
Nhờ phát kiến này mà nước hoa đương đại, dù có tối giản hay phức tạp, đều mang trong mình tinh thần avant – garde ít nhiều. Những mùi hương vận dụng sức mạnh của note hương Iso E Super phải kể đến như Molecule 01 của Escentric Molecules, Another 13 của Le Labo, Rosa Rossa của Guerlain, The Cachemire của Dior, Le Jour Se Leve của Louis Vuitton, Gucci Bloom Acqua di Fiori của Gucci…
Thế giới thơm luôn đẹp kèm tàn khốc. Muôn hoa đua nở, nếu không đủ đẹp – thơm bền vững, mùi hương sẽ bị đào thải và lãng quên nhanh chóng. Hiện tại, các nhà hương thi nhau tạo dựng nên nhiều lọ nước hoa đẹp xinh nịnh mũi hợp tâm lý người dùng. Tuy nhiên, may mắn sau, bên cạnh vô số những mùi nước hoa hợp chuẩn hợp trend, các tên tuổi thơm không quên gây ấn tượng tạo thương nhớ với người yêu hương bằng các tác phẩm thơm avant – garde. Những mùi hương “dũng cảm” này cũng chính là minh chứng cho sự sáng tạo không rảo cản, không ngừng nghỉ, không kiêng nể, không sợ hãi của những con người được mệnh danh là nghệ sĩ.