Quan điểm của Chánh án TAND Tối cao được nêu trong quyết định kháng nghị giám đốc thẩm đối với bản án phúc thẩm của TAND Cấp cao tại TP HCM về vụ kiện kinh doanh thương mại giữa ông Liên Khui Thìn và bị đơn Phạm Minh Đạo, Phạm Nguyễn Minh Đức.
Chánh án TAND Tối cao đề nghị Hội đồng thẩm phán của tòa này xét xử giám đốc thẩm, tuyên hủy bản án phúc thẩm trên, và bản án sơ thẩm của TAND TP HCM, giao hồ sơ cho TAND TP HCM xét xử lại theo đúng quy định của pháp luật; tạm đình chỉ thi hành bản án tuyên ông Thìn thua kiện.
Theo hồ sơ vụ án, 27 năm trước, ông Thìn và bà Nguyễn Thị Tuyết Mai cùng thành lập Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Tây Sơn với vốn điều lệ là 3 tỷ đồng; kinh doanh đa ngành nghề: sản xuất sơn mài, thủ công gia dụng, mây tre đan, điện tử điện lạnh, xe máy, phân bón, may mặc, thương mại... Trong đó mỗi bên góp vốn 50%, ông Thìn làm Chủ tịch Hội đồng thành viên còn bà Mai là Giám đốc công ty.
Một năm sau, ông Thìn bị bắt trong vụ án Epco cùng Tăng Minh Phụng, bị tuyên tử hình về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản XHCN với cáo buộc chiếm đoạt hàng nghìn tỷ đồng của các ngân hàng.
Ông Thìn sau đó được Chủ tịch nước chấp nhận đơn xin ân giảm xuống tù chung thân. Hơn 10 năm cải tạo tốt, thi hành án trên 500 tỷ đồng... ông tiếp tục được giảm án rồi được đặc xá năm 2009.
Ông Liên Khui Thìn tại công ty hồi năm ngoái. Ảnh: Minh Kiều
Sau khi ra tù, ông Thìn cho rằng, trong thời gian mình chấp hành án, bà Mai đã chuyển toàn bộ vốn và tài sản của Công ty Tây Sơn cho ông Phạm Minh Đạo, Phạm Nguyễn Minh Đức (chồng và con bà Mai) và ông Đỗ Thế Minh (em bà Mai) mà không hỏi ý kiến của ông. Ông nhiều lần liên hệ bà Mai và người thân của bà để giải quyết nhưng họ không hợp tác.
Hồi tháng 9/2018, ông Thìn khởi kiện chồng con bà Mai ra TAND TP HCM, yêu cầu tuyên hủy giao dịch gian dối, phục hồi quyền sở hữu 50% tài sản và vốn góp của mình trong Công ty Tây Sơn. Ngoài ra, ông Thìn cũng đề nghị tòa tuyên vô hiệu các giao dịch chuyển nhượng vốn góp giữa những người này, hủy các Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp từ lần 1 đến lần 8 của Công ty Tây Sơn.
Theo ông Thìn, tài sản của công ty thời điểm đó đã bao gồm nhiều bất động sản có giá trị như: khu biệt thự rộng 2.000 m2 (nay là tòa nhà) tại 198 đường Võ Thị Sáu (đã được UBND TP HCM chấp thuận cho nâng cấp thành dự án từ 2 năm trước) và dự án nhà ở du lịch 3 ha tại bờ biển Long Hải (Bà Rịa - Vũng Tàu)...
Phía bị đơn (do ông Đức đại diện) không đồng ý với yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn. Họ cho rằng toàn bộ giao dịch chuyển nhượng vốn của Công ty Tây Sơn cho bị đơn là hợp pháp do ông Thìn không còn là thành viên của công ty.
Hồi tháng 5/2020, TAND TP HCM đã xử sơ thẩm tuyên chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của ông Thìn, tuyên bố các giao dịch chuyển nhượng góp vốn giữa bà Mai với ông Đức, ông Đạo là vô hiệu. Tòa cũng tuyên hủy các giấy thay đổi đăng ký kinh doanh của Công ty Tây Sơn từ năm 2000 đến 2016.
Theo HĐXX, ông Thìn góp vốn 50% với bà Mai để thành lập công ty. Việc bà Mai chuyển nhượng phần vốn góp của mình trong công ty cho ông Minh (người chưa phải là thành viên công ty) trước khi thay đổi đăng ký kinh doanh, giảm vốn điều lệ, cũng như thay đổi, xóa tên thành viên mà chưa có ý kiến của ông Thìn... là vi phạm Luật Doanh nghiệp, xâm phạm quyền lợi của ông Thìn. Tương tự, các giao dịch chuyển nhượng phần vốn góp giữa ông Minh, bà Mai cho chồng con bà này và thay đổi thành viên công ty đều vi phạm pháp luật.
Không đồng ý với phán quyết này, phía bị đơn kháng cáo.
Tháng 6/2022, TAND Cấp cao tại TP HCM xử phúc thẩm tuyên bác yêu cầu khởi kiện của ông Liên Khui Thìn, chấp nhận kháng cáo của bị đơn Phạm Minh Đạo, Phạm Nguyễn Minh Đức - không đồng ý trả 50% tài sản góp vốn của nguyên đơn tại Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Tây Sơn.
Theo tòa phúc thẩm, sau khi ông Thìn bị bắt và tuyên phạt tử hình trong vụ án Tăng Minh Phụng - Epco (năm 2000), bà Mai đã làm đơn gửi TAND TP HCM về việc xử lý phần vốn góp của ông Thìn tại Công ty Tây Sơn. Tòa sau đó đã có Công văn 123 (ngày 22/8/2000) giải thích phần xử lý vốn góp của ông Thìn trong vốn điều lệ của Công ty Tây Sơn không còn, thành viên khác được phép đăng ký kinh doanh lại để kinh doanh. Việc tòa sơ thẩm cho rằng "khi bà Mai chuyển phần vốn góp của mình cho thành viên khác phải có ý kiến của ông Thìn" là không có cơ sở, bởi thời điểm này ông Thìn đang chấp hành án.
Hai bản án còn nhiều thiếu sót
Hồi tháng 8 năm ngoái, ông Thìn đã làm đơn đề nghị Chánh án TAND Tối cao kháng nghị giám đốc thẩm vụ án.
Chánh án TAND tối cao cho rằng, ông Thìn khởi kiện yêu cầu hủy các giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp của Công ty Tây Sơn nhưng tòa án hai cấp không đưa công ty vào tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là thiếu sót, vi phạm tố tụng.
Hồ sơ vụ án không có tài liệu, chứng cứ về việc ông Thìn chuyển nhượng tòa bộ phần vốn góp cho bà Mai hay việc Công ty Tây Sơn mua lại toàn bộ phần vốn góp của ông Thìn cũng như về việc giảm vốn điều lệ của công ty theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm 1999.
Trong quá trình giải quyết vụ án, bị đơn và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan cho rằng ông Thìn không còn là thành viên Công ty Tây Sơn kể từ ngày TAND TP HCM ra công văn 123 (giải thích về bản án tuyên ông Thìn tử hình) cho rằng ông Thìn không còn tài sản trong công ty. Tuy nhiên, Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 1988 không có quy định về giải thích, đính chính, sửa chữa bản án, quyết định. Đồng thời, công văn này không phải là căn cứ để xác định ông Thìn không còn phần vốn góp ở Công ty Tây Sơn (như tòa án cấp sơ thẩm nhận định và kết luận là có căn cứ).
Ngoài ra, tòa sơ thẩm và phúc thẩm đều không thu thập bản án hình sự sơ thẩm và phúc thẩm vụ án Minh Phụng – Epco để làm rõ ông Liên Khui Thìn có chiếm đoạt tiền của Công ty TNHH EPCO hoặc tiền của tổ chức tín dụng để góp vốn vào Công ty Tây Sơn hay không; các bản án này có xử lý phần vốn góp của ông Thìn tại Công ty Tây Sơn hay không; xem xét, quy định của pháp luật về việc thành viên Công ty TNHH bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc đang phải chấp hành hình phạt tù thì có mất quyền sở hữu vốn góp hay không...
Bởi các lẽ trên, TAND Tối cao đề nghị hủy án, xét xử lại từ đầu.
Hải Duyên